Türkiye’de Naim Fraşeri’nin ismi uzmanları dışında bilinmez. Aynı şekilde Abdül Fraşeri de tanınmaz. Aslında Sami Fraşeri derseniz de kimse tanımaz. Ama Şemseddin Sami derseniz ilkokuldan itibaren ismini duymuş birine rastlamanız çok yüksek bir olasılıktır.
Türkiye’ye, Arnavutluk’a ve medeniyete armağan “Şemseddin Sami”
Modern Arnavutluk’un kurucu babalarından ve Arnavut milliyetçiliğinin başlıca isimlerinden biri olarak kabul edilen Şemseddin Sami Fraşeri’nin Türk milliyetçiliğinin de kurucularından biri olarak kabul edilmesi bir başka ilginç konudur. Üstelik hem Türkiye’de İstanbul’da Erenköy’deki Sahrayıcedit Mezarlığı’nda hem de Arnavutluk’ta Tirana’da mezarı var… Elbette İstanbul’daki gerçek mezarı…
Arnavutça Latin alfabesinin mucitlerinden ve Türk Latin alfabelerinin öncülerinden, Arnavut milliyetçiliğinin manifestosu Arnavutluk Neydi, Nedir, Ne olacak? kitabının yazarı. Aynı zamanda Türk milliyetçiliğinin kültürel övünç kaynakları arasında yer alan büyük ve müthiş bir sözlük Kamus-i Türki’nin, onlarca kitabın ve 10’a yakın gazete ve derginin yazarıdır. Ayrıca altı koca ciltlik Kamus-ul Âlâm adlı ansiklopedisi ilk ansiklopedi olduğu gibi hâlâ ciddi bir kaynak olarak kullanılabilecek niteliktedir. Fransızcadan Türkçeye ve Türkçeden Fransızcaya sözlükleri ise lengüistik açısından da hala değerlerini koruyan çok önemli eserlerdir.
Şemseddin Sami Fraşeri’nin Arnavut milliyetçiliği açısından en önemli siyasi eseri Arnavutluk: Neydi, Nedir ve Ne olacaktır? isimli kitabıdır. İlk kez 1899 yılında yayımlanan bu kitapçık Arnavut milliyetçiliğinin manifestosu olarak kabul edilir. Bilindiği gibi eser üç bölümden oluşur. Birinci bölümde Arnavutları Avrupa’nın en eski milleti olarak gösteren Arnavutluk’un tarihi özeti yer alır. İkinci bölüm Arnavutların karşı karşıya oldukları bağımsız bir devletlerinin olmaması, ekonomilerinin ilkelliği, topraklarına komşularının göz dikmesi nedeniyle tehdit altında olması ve “düvel-i muazzamanın” (Avrupalı büyük devletlerin) ilgisizliği gibi sorunlara değinir. Kitabın üçüncü bölümünde Arnavut milletinin kurtuluşu için çizdiği yol haritası, parlamenter bir cumhuriyet olarak öngördüğü bağımsız bir devlet fikrini işler.
Şemseddin Sami bir yandan Arnavutluk rönesansına kaynaklık edecek bu siyasi ve kültürel eserleri hazırlarken diğer yandan da yorulmak bilmez bir şekilde Türkiye rönesansına katkıda bulunacak Kamus-i Türki başta olmak üzere Kamus’ül Âlâm, Fransızca Türkçe sözlükleri ve paha biçilmez kitaplarıyla ve dergi ve gazeteleriyle entelektüel hataya katkı yapacaktır.
Hem Arnavutların, hem de Türklerin kahramanı olmak, ilginç olmasının yanı sıra üzerinde özenle durulması gereken bir konu. Şemseddin Sami Fraşeri, yalnızca Türkiye için değil, yalnızca Arnavutluk için de değil, hiç kuşkusuz dünya için de bir armağandır…
Prof. Dr. Mehmet Ö. Alkan
Tarih Vakfı Başkanı
İstanbul Üniversitesi Siyasi Tarih Anabilimdalı Başkanı /
Siyasal Bilgiler Fakültesi / Siyaset Bilimi ve Uluslararası İliskiler Bölümü
Beyazıt Yerleşkesi- Fatih İSTANBUL
E-posta: moalkan@gmail.com
Bu makale, Prof. Dr. Mehmet Ö. Alkan tarafından yazılmış ve özel izniyle sitemizde yayınlamıştır. Kendisine çok teşekkür ederiz.
Faliminderit!
