Arnavutça Kişi Zamirleri:
Arnavutçada isimler ve zamirler için cinslik kavramı vardır. Kişiler ve varlıklar için kullanılan isimler eril veya dişil özellikler taşır. Mesela, bir erkek veya bir kitap (libër – eril bir kelimedir) için ai zamiri, bir kadın veya bir pencere (dritare – dişil bir kelimedir) için ajo zamiri kullanılır.
Ju zamirinin kullanımı ise aynen türkçedeki gibidir. Ti (sen) demek yerine resmi ve nazik bir hitap için ju (siz) zamiri kullanılır.
Unë ….Ben
Ti ……Sen
Ai ……O (eril)
Ajo ……O (dişil)
Ne …… Biz
Ju ……Siz
Ata ……Onlar (eril)
Ato ……Onlar (dişil)
Jam fiili:
Jam, olmak demektir ve bir bakıma türkçedeki ekfiilin karşılığıdır. Kuralsız bir çekime sahiptir ve şimdiki zamandaki çekimi şöyledir:
Unë jam .. <> Ben ….im
Ti je …… <> Sen ….sin
Ai është … <> O ……dir
Ajo është . <> O ……dir
Ne jemi …..<> Biz ….iz
Ju jeni …… <> Siz ….siniz
Ata janë …..<> Onlar ..dirler
Ato janë …..<> Onlar ..dirler
Örnek verirsek:
Unë jam shqiptar : Ben Arnavutum
Ti je shqiptar. : Sen Arnavutsun
Ai është shqiptar : O Arnavut
Ajo është shqiptare : O Arnavut
Ne jemi shqiptarë : Biz Arnavutuz
Ju jeni shqiptarë : Siz Arnavutsunuz
Ata janë shqiptarë : Onlar Arnavutturlar
Ato janë shqiptare : Onlar Arnavutturlar
Arnavutçada isimler için eril ve dişillik söz konusu olduğu için yukarıdaki cümlelerde shqiptar isminde bazı değişiklikler olmuştur.
shqiptar: arnavut (eril ve tekil biçim)
shqiptarë: arnavutlar (eril ve çoğul biçim)
shqiptare: arnavut (dişil ve tekil biçim)
shqiptare: arnavutlar (dişil ve çoğul biçim)
Yukarıda ai, ajo, ata ve ato zamirleri için uygun biçimler kullanılmıştır. Ama diğer zamirler için de bu durumlar söz konusudur.
Mesela:
Unë jam shqiptar. (Burada söyleyen kişi bir erkek.)
Unë jam shqiptare. (Burada söyleyen kişi bir kadın.)
Ne jemi shqiptarë. (Burada söyleyen bir grup erkek ya da kadın-erkek karışık bir grup.)
Ne jemi shqiptare. (Burada söyleyen bir grup kadın.)
Ju jeni shqiptar. (Burada resmi bir şekilde bir erkeğe hitap ediliyor.)
Ju jeni shqiptare. (Burada bir grup kadına ya da resmi biçimde tek bir kadına hitap ediliyor, yani konuşmanın akışına bağlı.)
Soru zamir ve zarfları ile kurulan soru cümleleri
Çfarë Ne
Kush Kim
Ku Nerede
Nga Nereden, nereli
Kur Ne zaman
Si Nasıl
Sa Kaç, ne kadar
Pse Niçin
Soru cümlelerini daha önce anlatmıştım. Başa ‘a‘ getiriyor idik ve kişi zamiri fiilden sonra geliyordu ve bu ‘a’ Türkçe’deki ‘-mi?’ soru ekine karşılıktı. Yukarıdaki kelimelerle soru cümlesi kuracağımız zaman başa ‘a’ getirmiyoruz. Aynen Türkçe’de olduğu gibi. Nasıl ki ‘ne, nerede’ gibi soru zamir veya zarflarını kullandığımızda ‘-mi’ kullanmıyorsak.
Örnekler:
Çfarë jeni ju?
Siz nesiniz?Unë jam gazetar.
Ben gazeteciyim.Kush jam unë?
Ben kimim?Ti je Agroni. (Agron+i : belirli durumdaki ismi ifade eder.)
Sen Agron’sun.Ku është ai?
O nerede?Ai është në shtëpi. (shtëpi : ev, në : içinde, -e/-a)
O, evde.Nga janë ato?
Onlar nereden/nereli?Ato janë nga Kosova. (nga : -den/-dan)
Onlar Kosova’dan/Kosovalı.Kur është dasma? (dasmë : ‘herhangi bir’ düğün, dasma: ‘belirli bir’ düğün)
Düğün ne zaman?Dasma është nesër.
Düğün yarın.Si je?
Nasılsın?Jam mirë.
İyiyim.Nuk jam mirë./ S’jam mirë.
İyi değilim.Sa i madh është kopshti? (kopsht : ‘herhangi bir’ bahçe, kopshti : ‘belirli’ bir bahçe)
Bahçe ne kadar büyük?Kopshti është shumë i madh.
Bahçe çok büyük.Pse jemi në këtë site?
Niye bu sitedeyiz?Sepse ne jemi shqiptarë.
Çünkü biz Arnavutuz.
Not:
ë (Alt+0235)
Ë (Alt+0203)
klavyeden bu şekilde elde edilebilir.
ONLINE ARNAVUTÇA KURSU
“Kosova Diaspora Bakanlığı Kosova Kültür Merkezi” tarafından hazırlanan online Arnavutça kursu dersleri…Dersler, Kosova Kültür Merkezi Müdür Vekili Kamil Bitiş tarafından işlenmiştir.