Xhamadan (Xhamadani) Türkçe okunuşuyla Camadan, Arnavut erkekleri tarafından bir yelek (ceket) olarak giyilen işlemeli geleneksel bir Arnavut kostümüdür.
Xamadan bir erkek kostümüdür fakat kadınlar tarafından da giyilir. Sadece bazen farklı adlarla, daha feminen nakış ve desenlerle işlenir. Adı, jelek (yelek) veya kaftan tarzında dimija denilen farklı versiyonlara dönüşür.
Xamadan, Arnavut coğrafyasının farklı bölgelerine göre kollu-kolsuz olmak üzere farklı türlere, renklere, işlemelere ve desenlere sahiptir.
Tarihi çok eskilere dayanan bir Arnavut kostümü olan Xhamadan’ın 3 farklı versiyonu vardır; kolsuz bir yelek türü olarak klasik xhamadan, diğer ikisi de xhamadani me reshme ve xhamadani fermele’dir.
Geleneksel bir kıyafet olarak klasik xhamadan, xhamadani me reshme bugün hala Arnavut erkekleri tarafından giyilmektetir. Xhamadani fermele ise 20. yüzyılın başlarında bir kıyafet olarak sosyal yaşamda artık artık tercih edilmemektedir. Sadece özel günlerde ve festivallerde giyilmektedir.
Xhamadan tamamen açık olabildiği gibi genellikle sol taraftan da kapatılabilir. Genelde biri yeleğin dışında diğeri iç tarafta olmak üzere iki cebi vardır ve zengin nakışlarla süslenir.
Xhamadan’ın Farklı Bölgelere Göre Kesim, Renk ve Desenleri
Xhamadan, kuzey ve güney başta olmak üzere kullanılan kumaş, renkleri, işlemeleri, kesimleri, kapatılış şekilleri ve cepleri ile farklılıklar gösterir.
Kuzey bölgesinde genellikle, siyah ipek veya altınla işlenmiş kırmızı kadife bir xhamadan giyilir. İşlemenin kalitesi sosyal statüye göre değişiklik gösterir. Xhamadan’ın cepleri, kullanılacaksa cep saatine ve saatin zincirine göre şekillendirilir.
Güney bölgelerinde giyilen xhamadan ise beyaz, krem hatta çok değişik renk ve tonlarda tercih edilir. Kolsuzdur ve göğsü açıktır sadece özel bağlantılarla kapatılabilir. Zincirli saat kullanılan eski devirlerde saat çapraz olarak takılırdı. Evlilik törenlerinde damatların geleneksel giysisidir.
Sosyal Statüye Göre Xhamadan
Xhamadan, sosyal statü ve imkanlara göre değişiklik gösterir. Bu imkanlar, kumaşında kullanılan yün kalitesinde, nakış ve desenlerinde kullanılan malzemelere göre değişiklik gösterir. İyi bir xhamadan genellikle, desen ve nakışları zengin bir şekilde işlenir. Bu işlemelergöre Altın, gümüş vb. malzemelerle de yapılabilir. Geçmişte sosyal statü ve ve rütbeye göre değerlendirilir.
Tarih
Xhamadan ile ilgili net bir tarih vermek çok mümkün değildir. Geçmişi farklı versiyonlarıyla, Arnavutların ataları İlliryalılara kadar ve daha sonra Roma döneminden günümüze kadar gelmiştir. Genelde Kuzey Arnavut coğrafyasına dayandırılır.
Xhamadan’ın tarihsel kayıtları gezginler ve seyyahlar sayesinde ortaya çıkmıştır. Bu seyyahalar, hayranlık uyandıran renk ve desenleriyle Xhamadan’ın güzelliğine atıflarda bulunmuşlardır.
16. yüzyıl Krallık dönemenin büyük İngiliz şairi Edmund Spenser’ın 1590’larda yayınlanan “Faerie Queene” adlı eserinde, güzelliğine hayranlık belirten sözlerle Xhamadan’a atıfta bulunmuştur.
İngiliz seyyah John Foster Fraser tarafından yazılan “Balkanlar’dan Resimler” (1906) adlı kitapta da, Arnavut erkeklerin altın veya gümüş işlemeli xhamadanlarından bahsetmiştir.
Arnavut.Com
“Arnavut Kültürü”
Kaynaklar: Wikipedia ve çeşitli kaynaklardan değerlendirilmiştir.