Pırşeş (Papare) Türkiye’de bilinen adıyla papara, Arnavutların fast food’u olarak tanımlayacağımız bir atıştırma, ara öğün yemeğidir. Hatta çoğu zaman farklı malzemelerle desteklenerek tam bir ana öğün yemeği olarak da yapılır. Arnavutçası “Përshesh” olarak yazılır ve aynı zamanda “Papare” ve “Bukëvale” gibi bölgelere göre değişik adlar alır.
Pırşeş – Papara temel olarak; küçük parçalara ayrılmış ekmeklerin üzerine dökülen sıvı ile yapılan bir yemeği ifade eder. Kişisel tercihlere göre de tatlı veya tuzlu, sıcak veya soğuk olarak yapılır ve tüketilir.
Arnavutlarca özellikle kahvaltılarda olmak üzere sıkça yapılır.
Süt ve şekerle yapılanı tatlı versiyonu, yoğurt veya ayranla yapılan ekşi ve tuzlu versiyonu, küçük ekmeklerin kızartılarak et suyu ilavesiyle yapılan versiyonu vb. pek çok çeşidi yapılır.
Yukarıda ilk girişte yazdığımız gibi tam bir fast food yemeğidir. (çabuk yapılan, hızlıca yenen, atıştırmalık yemek) Türkiye dahil olmak üzere, farklı farklı çeşitleriyle neredeyse tüm dünyada yapılan insanlığın ortak kültürel miraslarından biridir. Basit olarak, bir çorbaya ekmek doğramak bile papara olarak ifade edilebilir.
Papara aynı zamanda bayatlamış ekmekleri değerlendirmenin en güzel yoludur.
Papara adı nereden geliyor?
Papara adı çoğu yerde Yunanca olduğu ve Türkçe’ye buradan geçtiği yazılıyor. Anlam olarak da “ekmek ve süt” karışımı olarak geçmiş. Doğru olabilir fakat Yunanca’dan baktığınızda pek bu anlam çıkmıyor hatta erkeklerin bir bölgesi olarak çıkıyor. (? yazmayalım)
Arnavutça Papare
Papara Arnavutçada öncesiz, eşi benzeri olmayan ve parasız anlamlarına geliyor. Fakat yemek olarak düşünürsek bize en yakın gelen anlamı Pa para; Arnavutça’da “parasız” anlamına geliyor. Arnavutça’da Pa, Türkçe’de sız ekinin karşılığı, pare ise para anlamına geliyor. Ortaya çıkan şey ise parasız, para harcamadan, eldeki olanlarla hazırlanan bir anlamı ortaya çıkarıyor. Bu yüzden Arnavutçası daha mantıklı görünüyor.
Pırşeş, Papara Arnavutlarda basit şekliyle
ARNAVUTLARIN PIRŞEŞ ve PAPARALARI
Pırşeş – Papara dediğimiz gibi küçük küçük parçalara ayrılmış ekmeklerin üzerine atılan sıvı yiyeceklerle yapılıyor. Bazılarında İsteğe bağlı olarak kızgın yağa katılan baharatlarla birlikte bir sos hazırlanıyor.
Arnavutlarda yapılan bir kaç pırşeş ve papara çeşidi
Sütlü Pırşeş
Ekmekler küçük küçük doğranır ve üzerine sıcak bir şekilde şekerli süt ilave edilir. Sadece bu kadar. Kahvaltı ve ara öğün olarak tüketilir. Özelikle yaşlıların ve midesi ağrıyanlar için güzel bir kahvaltı biçimidir.
Çaylı Pırşeş / Papara
Özellikle çocukların çok fazla sevdiği bir şeydir. Çayın içerisine küçük küçük ekmek parçaları doğranır ve yine küçük peynir parçaları atılır. İstenirse içine yağ da eklenir. Bunu tepside yapmak da mümkündür. Neredeyse tüm Balkan göçmenlerinde sevilen bir papara şeklidir.
Tuzlu Pırşeş
Bu konudaki en önemli tercih yoğurtla yapılanıdır. Genelde sadece ekmeğin içine yoğurt eklenmesi ile yapılır. Tabii ki ayran olarak da yapılır. Üzerine terbiyesi ile çok daha güzel olur. Yoğurdun üzerine bir de Arnavut biberi ile yapılan kripespeci eklendiğinde seviye daha üst noktalara çıkar.
Et Suyu İle Yapılan Pırşeş ve Paparalar
Et suyu ile yapılanlar neredeyse bir yemek çeşididir ve bu konuda Arnavut mutfağında çok fazla tarif vardır.
En basit şekliyle, küçük ekmek tereyağında gevrekleşinceye kadar kızartılır ve üzerine et suyu ilave edilir. Ardından (ekşimik) lor peyniri veya beyaz peynir eklenir. Son olarak da baharatlı terbiyesi hazırlanır.
Terhan – Sütlü Arnavut Tarhanası – Bu işin zirvesidir.
Sütlü Arnavut tarhanası olan terhan, pırşeş – paparaların zirvesi diyebileceğimiz bir yiyecektir. Bu papara çeşidi gerçekten de çok özeldir ve Arnavut mutfağının medarı iftaharı olarak tek başına bütün bu çeşitleri temsil edebilir.
Yine küçük ekmek parçaları ile yapılır fakat önceden sadece süt ve unla hazırlanmış tarhana gibi bir malzemeyle eklenir. Ardından da kırmızı toz biberli terbiyesi yapılır.
Lütfen bu tarifi deneyin özellikle çocuklar ve yaşlılar buna bayılacaktır. Arnavut.Com içerinde en çok övgü yaptığımız ve sevdiğimiz yiyecektir.
Aşağıda tarifine ulaşabilirsiniz.
Pırşeş Yemeği
Bu bir yemek çeşidir ve kızartılmış ekmeklerin üzerine et suyu ve ardından üstlerine et parçaları konulur. Son olarak da baharatlı terbiyesi ile ceviz ilave edilir.
Bunun dışında yine pule petka (tavuklu yufka) olarak adlandırılan ekmek yerine özel yapılmış yine bir pırşeş yemeği vardır. Ve daha pek çoğu…
Son olarak
Arnavut mutfağında pırşeş – papara çok önemli bir yer işgal eder zira Balkan savaşları, 1. Dünya Savaşı, 2. Dünya Savaşı ve yine iç karışıklıklarla büyük zorluklar yaşamış bir milletin, yokluk zamanlarında karınlarını doyurmanın yemeğidir. Bu yüzden sadece ekmek doğramayla kalmamış neredeyse birer yemek çeşidine dönüşmüştür. Adı üzerinde Pa-pare (Parasız, ucuz şekilde doymak)
Pırşeş’in bir diğer önemli tarafı ise Arnavutların ekmeğe verdikleri değeri gösterir. Arnavutlarda ekmek çok kutsaldır. Hatta eskiden Arnavutlar yemek için Bukë (Ekmek) kelimesini kullanılırlardı. Yemeye değil ekmeğe gidilirdi. Bu yüzden ekmekler çöpe atılmaz mutlaka değerlendirilir. Hatta yemin edilirken ekmek üzerine üzerine yemin edilir.
Yaşlılarımızın şükür duasıdır: Allah’ım bizi tuzsuz ve ekmeksiz bırakma” diye…
Hepinize afiyetler olsun! / Ju bëftë mirë! (Ju boft mir)
Türkiye’nin İlk Arnavut Kültür Medya Platformu “Arnavut.Com” sundu